Crónica IX Foro Por un Mundo Rural Vivo (1)

A fin de semana do 24 ao 26 de outubro de 2014 tivo lugar na fermosa vila de Mondoñedo (rodeada dun entorno natural que lle fai competencia á beleza da propia vila), o IX Foro por un Mundo Rural Vivo. Este Foro, que vén organizando cada ano a Plataforma Rural, estáse a afianzar como un espazo de encontro a nivel do Estado español de todas aquelas persoas e movementos sociais que traballan e impulsan, co seu xeito de vivir e organizarse, a creación de Alianzas por un Medio Rural Vivo.

Dúas voluntarias de ESF participamos nas actividades do Foro, polo noso interese persoal e/ou profesional, pero tivemos a oportunidade de coñecer experiencias de gran relevancia en canto ao que significa poñer en práctica, na realidade galega e española, iniciativas que loitan por unha verdadeira SOBERANÍA ALIMENTARIA. Descubrimos que outras ISFs andan tamén inmersas nas actividades da Plataforma Rural, como son os compañeiros de Andalucía e de Valencia; estes últimos traendo tamén as voces do Sur, do Movimiento Nacional Campesino Indígena da Arxentina, co que teñen unha gran vinculación a través dos seus Programas de Cooperación, e como colaboradores permanentes da máis que recomendable revista Soberanía Alimentaria, Biodiversidad y Culturas, ao igual que a propia Plataforma Rural. La Vía Campesina, o movemento que globaliza a loita labrega a nivel internacional, tamén estivo presente neste Foro, pois a Plataforma Rural é sen dúbida artelladora do seu discurso. Así pois, tras haber participado nun entorno de traballo que xiraba en torno a ese gran concepto da Soberanía Alimentaria, co que diariamente comungamos no grupo de traballo de Desenvolvemento Rural de ESF, crin necesario dar a coñecer as actividades desa fin de semana a toda a Asociación e demais persoas que nos seguen.

A problemática particular á que se enfrontan as mulleres no momento de apostar pola vida no rural foi un dos eixos arredor do cal xirou o debate nesta edición do Foro. Por iso o venres tivemos a oportunidade de coñecer a experiencia de catro mulleres labregas que están a aportar un “plus” de loita nas súas respectivas comunidades; todas elas coincidían en admitir que lles falta tempo material para atender a súa vida persoal, familiar, labrega e, por riba de todo iso, militante e activista campesiña, pero que aínda así, paga a pena, e por iso todas elas son un valioso referente.

Experiencia mulleres o venres

Raquel Ramírez, de Nalda (La Rioja), pertence a dúas organizacións sociais do seu municipio: Panal, Asociación que naceu para combater as ameazas que as prospeccións de gas na comarca supuñan para o Patrimonio Cultural e que, entre outros proxectos, está recuperando os usos forestais do monte para emprego, goce e aprendizaxe da propia veciñanza, como unha maneira de reapropiarse do patrimonio histórico-natural que lles pertence, e El Colletero, unha Asociación para a recuperación de espazos cultivables cos principios da produción ecolóxica e a economía solidaria, en coordinación con un club de consumo. El Colletero pode gabarse de crear emprego na comarca, traballa en alianza coa comunidade de regantes e coas cooperativas da zona e, polo lado do consumo, coa Residencia de Anciáns e a ANPA da Escola, coa que tamén realizan actividades de aprendizaxe.

Encóntrolle un especial significado histórico á experiencia de Ángeles Ramón, da comarca zaragozana de Cinco Villas, pois ela criouse nun pobo de colonización e, tras ligarse tamén desde os seus inicios ao primeiro sindicato campesiño independente de España, a UAGA, protagonista das chamadas “guerra del pimiento” e “guerra del maíz” nos anos 70 (conflitos causados en anos de elevadas colleitas, que os intermediarios aproveitaron para pagar aos agricultores e ás agricultoras uns prezos moi por debaixo dos custes de produción, desembocando en tractoradas masivas), hoxe continúa a ser unha agricultora que vive do seu traballo, e tamén militante feminista e sindical, nunha comarca onde, defende, se está creando unha gran diversidade de producións, incluíndo elaboracións artesanais, que permiten a autosuficiencia. Ángeles fixo tamén fincapé na importancia do consumo responsable, empregando un interesante termo: a Agricultura de Responsabilidade Compartida.

Josefa Martín, orixinaria de San Esteban de La Sierra (Salamanca), relatou as súas vivencias como colaboradora activa da Asociación Salmantina de Agricultura de Montaña que, entre outras iniciativas, xestiona un banco de hortas para poñer a disposición de novos/as agricultores/as terras que cultivar, cedidas por propietarios/as que non poden traballalas, e que recuperan a satisfacción de velas producir de novo. Unha solución ben positiva para o problema de acceso á terra, que semella que é bastante común entre as persoas que desexan iniciarse na actividade agraria.

Por último, coñecemos a experiencia de Henar Román, granxeira de Labrada (Abadín, Lugo), que impulsou a creación dunha Cooperativa gandeira na súa parroquia, para buscar solucións aos abusos aos que se vían sometidas por parte da industria leiteira. Hoxe, co triplo de persoas socias que nos seus inicios, teñen tamén asociadas con explotacións de vacún de carne, e venden directamente a consumidores/as. Ademais, coñecemos a historia do Monte Veciñal en Man Común de Labrada, historia de esforzo, loitas e negociacións para tratar de facer valer os dereitos das comuneiras e os comuneiros sobre a propiedade e a toma de decisións nos usos deste monte emprazado na serra do Xistral. Henar relatounos ademais simpáticas anécdotas sobre un estudante (creo recordar que alemán) que chegou a Abadín coa intención de investigar as explotacións galegas de produción de leite de vacún para a súa tese, e que rematou converténdose nun membro máis da familia.

Xa na xornada do sábado, gozamos cunha sorprendente intervención preparada polos mozos e mozas que participaron na organización do Foro, e que vos recomendo ver neste vídeo (1 hora de duración, en clave de humor).

Teatro sábado pola mañá

Da man de Inmaculada Idáñez continuamos a afondar na problemática específica da muller labrega. Falounos da súa situación en Andalucía, onde, non sen esforzo, está a lograrse a súa paulatina introdución en espazos onde habitualmente non participaba, como as comunidades de regantes e, sobre todo, no que se refire á titularidade das terras, que lles permite ser beneficiarias das axudas da PAC ou cotizar para acceder a pensións contributivas, recoñecendo así xurídica e economicamente o seu invisible papel no mundo agrario. Desde a Confederación de Mujeres Rurales (CERES), a Organización que Inmaculada preside, estase a loitar por unha Lei de Titularidade compartida nas explotacións agrarias que sexa realmente efectiva pois, a causa de -segundo sinalan- falta de recursos humanos e económicos para a súa implementación a nivel autonómico, esta Lei é considerada un fracaso do Ministerio xa que, tras dous anos en vigor, estímase que só 52 mulleres se rexistraron como co-titulares de explotacións agrarias.

Outra Lei desgraciadamente protagonista nos debates do Foro foi a “Ley de Racionalización y Sostenibilidad de la Administración Local”, coñecida como “Lei Montoro”, que baixo tal eufemístico nome agocha a disolución de todas aquelas entidades de ámbito inferior ao municipal que, a 31 de decembro de 2014, non tivesen presentado as súas contas. En Castela-León, Comunidade onde, de maneira similar aos Montes Veciñais en Man Común de Galicia e o norte de Portugal, as Juntas Vecinales (existen un total de 1230 soamente na provincia de León) constitúen tradicionalmente unha moi particular forma de tenencia e xestión dos bens comúns no medio rural, están especialmente sensibilizados con este problema. A Plataforma para la Defensa de las Juntas Vecinales de Omaña aglutina ás Xuntas Veciñais desta comarca leonesa, que permanecen en loita por defender o seu estatus e facer valer as súas capacidades, participativas e democráticas, para xestionar o patrimonio comunal. Na tarde do sábado presentáronnos este vídeo documental que vos convido a visualizar e difundir. A “Lei Montoro” recibiu ata o de agora 10 recursos de inconstitucionalidade no TC.

Por Isabel Somoza Alonso

Enlaces relacionados

• Crónica IX Foro Por un Mundo Rural Vivo (2)