Proxecto fin de carreira informática. Tetris dos Dereitos Humanos

Ofértase un Proxecto Fin de Carreira (PFC) (ou Traballo Fin de Grao/Mestrado, TFG/TFM) para carreiras da Facultade de Informática da Universidade da Coruña no ámbito da Educación para o Desenvolvemento e enfocado na difusión do que se coñece como Tecnoloxías para o Desenvolvemento Humano (TpDH).

A idea do proxecto consiste no desenvolvemento dun videoxogo tipo tetris que sexa software libre e incorpore conceptos de Cooperación para o Desenvolvemento e Dereitos Humanos no seu deseño. Na proposta de anteproxecto, máis abaixo, hai información máis detallada sobre o que se está a propor, que se basea no concepto de ludificación ou gamificación para transmitir conceptos (neste caso, sensibilizar sobre os dereitos humanos como a auga, a enerxía, a alimentación ou as TIC).

O traballo desenvolveríase dentro da Facultade de Informática da Universidade da Coruña, ben como PFC da extinta titulación de Enxeñería Informática, como TFG do Grao en Enxeñería Informática ou como TFM do Mestrado Universitario en Enxeñería Informática. Os directores do traballo seriamos Miguel Segade (ESF Galicia) e Emilio J. Padrón (UDC).
Ademais, co compromiso de impartir un pequeno relatorio/charla tras a súa finalización, ESF gratificará con 400€ (menos impostos) á persoa que desenvolva o proxecto.

Na páxina de ESF Galicia pódense atopar outras propostas e ideas para proxectos académicos no eido da Educación para o Desenvolvemento: https://esfgalicia.blogspot.com.es/2017/02/proxectos-academicos-con-esf-galiciase.html

Proposta de Anteproxecto

Título

Tetris dos dereitos humanos

Obxectivo

Proxecto de difusión da Tecnoloxía para o Desenvolvemento Humano na comunidade educativa e profesional de base tecnolóxica e na sociedade galega en xeral 2016-2017.
Obxecto da proposta e produto esperado: Elaborar un videoxogo de «Tetris dos Dereitos Humanos».
En concreto, preténdese obter:

• O xogo en si como elemento de ludificación para achegar contidos de Dereitos Humanos a persoas con pouco contacto con estes temas.
• Un Proxecto Fin de Grao na Facultade de Informática con contidos de Educación para o Desenvolvemento, como xeito de visibilizar a tecnoloxía como posible ferramenta de ruptura co modelo extractivista no que as tecnoloxías dixitais naceron, explorando o seu potencial emancipador, e todo iso dentro dunha facultade onde se forman futuras profesionais (e exemplarizante tamén para profesorado).

Descrición

Antecedentes e xustificación da proposta

Enxeñería sen Fronteiras (en adiante ESF) é unha asociación independente, sen ánimo de lucro baseada no voluntariado, que busca construír unha sociedade mundial xusta e solidaria mediante a cooperación para o desenvolvemento e poñendo a tecnoloxía ao servizo do desenvolvemento humano. Neste sentido, o proceso de participación voluntaria enténdese coma un fin en si mesmo e como un mecanismo para a transformación persoal e social.

O 17 de novembro de 2012 aprobouse na segunda Asemblea anual de ESF Galicia a nova Planificación Estratéxica da asociación (2013-2017). Dito documento, realizado pola práctica totalidade das persoas que conforman a entidade, inclúe como un dos piares máis importantes da acción da asociación o traballo en Educación para o Desenvolvemento (en adiante EpD). Varias liñas estratéxicas de traballo previstas nesa planificación entran dentro desta área de traballo, e considéras necesaria a consecución de financiación externa para asegurar o seu correcto desenvolvemento. Unha desas liñas fai referencia a transversalización de contidos en dereitos humanos e EpD nos estudos universitarios tecnolóxicos, co enfoque de Tecnoloxía para o Desenvolvemento Humano e a emancipación, onde ESF pretende especializarse. Ademais da elaboración de materiais didácticos e organización de xornadas no eido formal e non formal, hai tempo que se queren explorar novos xeitos de levar estes contidos a poboación “non sensibilizada”, usando canles populares. O xogo é unha destas canles, que xa hai anos ESF explora elaborando versións de xogos populares como o Risk (elaborando un Risk enerxético) ou xogos de cartas máis elaborados con gran aceptación entre público novo (e xa non tan novo), como o xogo de cartas Co-operación. O concepto de ludificación ou gamificación1 no eido de impulsar aprendizaxes de conceptos, actitudes e valores da educación para a emancipación non é, pois, novo para ESF, pero si o é o facelo a través de xogos baseados en tecnoloxías informáticas, que é o que se propón aquí.

Dado que o videoxogo elexido a priori, o Tetris, é xa parte da cultura pop, quérese explorar o potencial para atraer público interesado en xogos (dende xente máis nova xa a mediana idade) dándolle certo contido sensibilizador no eido dos Dereitos Humanos. Deste xeito se intenta sensibilizar a xente que pode xogar co producto elaborado (e pode ser que nin se fixe noutros contidos, de aí o desafío técnico e gráfico de visibilizar os contidos en Dereitos Humanos integrándoo perfectamente coa dinámica do xogo), e ademais usar isto para transversalizar actividades cun enfoque de educación para o desenvolvemento na facultade de Enxeñería Informática, xa que a proposta é que o xogo se poida ofertar como posible Proxecto Fin de Grao para a programación e o deseño gráfico, co asesoramento dun titor académico (profesor na Facultade) e do seguemento do grupo de EpD de ESF Galicia, apoiados polo técnico de EpD da asociación.

Idea de xogo e desenvolvemento

Se parte das premisas:

• que o xogo se poida usar en PC e tamén en teléfonos móbiles
• que teña apariencia sinxela, pero en cor (para poder usar as cores como diferenciación de diversos servizos básicos aos susceptibles de ser Dereito Humano)
• que poida integrar pequenas informacións en texto xunto coa aparición das pezas a encaixar no proceso de xogo
• que teña algún nivel de dificultade para contrastar diferencias entre países

Existen diversos proxectos libres de desenvolvento do Tetris, que xa teñen traballados deseños de pezas, fondos e outras capas ou librarías que se poderán empregar.
A idea é que as pezas que se encaixan en cada nivel, que son de diversas formas e cores, teñan asociadas:

• a cada cor un servizo básico de base tecnolóxica vencellado a un Dereito Humano (nesta fase empezaríamos coas que soe traballar ESF Galicia: azuis a auga e saneamento; amarelas a enerxía; laranxa as TIC; verde a alimentación)
• a cada forma un elemento que conforma a facilidade (as máis sinxelas de encaixar) ou ameaza (as máis complicadas) para o aseguramento dun servizo básico (por exemplo: as cadradas unha lexislación, participación e institucionalidade axeitada; as alongadas unhas infraestruturas axeitadas; as de forma de L eivas nas infraestruturas; as de forma de Z corrupción, etc.).

A idea é que ao inicio do nivel correspondente se informe brevemente do “entorno” (país) no que se xogará ese nivel e en que servizo básico, con alguha información do estado dese Dereito Humano ao servizo básico no país. Logo, a medida que cada peza vai aparecendo, que apareza tamén o elemento do dereito humano a que se refire a peza (para que se xogue, pero sendo consciente por que é máis ou menos fácil de encaixar a peza en cuestión).
Os niveles virán dados polas cores das pezas, que logo poderán xa mezclarse para xogar niveles con todas as cores (os 4 servizos, que en realidade van interrelacionados), e tamén respecto ao país (que determinará a dificultade de xogo tanto no número de pezas “complicadas” para encaixar como na velocidade á que caen como mesmo no espazo de colocación das mesmas). A priori se propón facer dous países ou rexións, que poden ser Honduras (ou o Golfo de Fonseca) e España (ou Galicia), empregando datos reais para ilustrar cada peza e nivel.

Metodoloxía

Para o desenvolvemento do proxecto empregarase unha metodoloxía áxil, con 'sprints' dunha ou dúas semanas nos que se irá engadindo funcionalidade ao videoxogo, tras unha pequena fase preliminar de análise de requisitos e busca de proxectos libres relacionados que se poidan aproveitar para o desenvolvemento.
O desenvolvemento seguirá a filosofía do software libre, cun repositorio público onde se irá compartindo todo avance do proxecto.

Fases

1. Análise de requisitos e obxectivos e estudo de proxectos libres relacionados.
2. Planificación do proxecto en función das restriccións temporais da estudante
3. Bucle: Sprints dunha ou dúas semanas nos que se desenvolverá o proxecto

Material

Un ordenador e conexión a internet. Todas as tecnoloxías empregadas no desenvolvementos serán de fonte aberta.

Departamento

Enxeñería de Computadores (antiguo Electrónica e Sistemas)

Directores

Miguel Segade (ESF Galicia) e Emilio José Padrón González (UDC). Para contactar: info[arroba]galicia.isf.es ou emilioj[arroba]udc.es

Primeiro faladoiro Xeomática e Café

Compráceme moito anunciar a primeira sesión do faladoiro de Xeomática e Café que vai ter lugar o xoves 30 de marzo ás 12h na cafetería da Escola Politécnica Superior do campus de Lugo (edificio da ampliación).

Xeomática e Café é unha iniciativa da Delegación de Galicia do Colexio Oficial de Enxeñería en Xeomática e Topográfica coa que se pretende, a través de encontros informais, divulgar contidos académicos e laborais transversais de interese para as comunidades de enxeñeiras.

Falaremos entre outras cousas, da miña experiencia como PCR no Golfo de Fonseca en Honduras, a miña participación en actividades de Soberanía Alimentar e como é posible relacionar isto coa formación en xeomática e topografía.

Aquí tedes o cartaz do evento. Vémonos!
 

Universidade para o pensamento complexo

Na liña do tema de complexidade que nos interesa ultimamente, deixamos un extracto do moi recomendable libro "La Universidad Comprometida" (páxina 177 do arquivo, 175 do documento). Incide na importancia da universidade como lugar onde se afonde nas perspectivas da complexidade na educación, evitando o simplismo ou reducionismo, que crea máis problemas dos que arranxa.

--------
Imagino a decenas de perfiles expertos cuadrando cifras y previsiones sobre producción mundial de trigo, cómo agilizar las exportaciones de café, en qué medida estimular la industrialización de una región o facilitar la entrada de inversión extranjera en un Estado, cómo ayudar a la privatización del suministro de agua o qué límites establecer en la gestión de las ayudas del Gobierno local a su producción ganadera. Manejan la mejor y más actual información disponible sobre producto interior bruto, inflación, empleo, importaciones, movimientos de capital, mano de obra, extracción de materias primas... Con todo ello sobre la mesa, dibujan acciones concretas. Aun así, toda esta ingente cantidad de información y recursos se ponen en escena en una única dimensión, a partir de una forma economicista de ver el mundo. Tal vez si sus cabezas directivas tuvieran formación en humanidades o hubieran madurado mediante una amplia experiencia en aldeas con hambruna, sus decisiones serían distintas. Tal vez si las decisiones fueran menos ambiciosas y más lentas... Tal vez si los órganos directivos contaran con una impresionante transdisciplinariedad... Tal vez si estas supuestas mentes brillantes respetaran los modos de hacer y la autonomía de cada complejo país en el que aterrizan... Tal vez... Frente a las interpretaciones, Vilar (1997) es menos diplomático al afirmar, con respecto a los dirigentes con responsabilidad en instituciones y Estados, que “los que aparentemente los «dirigen »  suelen ser espíritus simples que no captan las complejidades crecientes; por ello, las “soluciones” que dan a los problemas, en vez de resolverlos, a menudo los exacerban más” (p. 35). Bateson (1998) abunda en ello tras abordar algunas características de la complejidad de los sistemas y afirmar que “nuestros políticos –tanto los que se encuentran en una situación de poder como los que están en un estado de protesta y de avidez de poder– son todos por igual ignorantes de los temas que vengo analizando” (p. 467).

Reconocer la complejidad de los contextos en los que habitualmente nos movemos
no solo es una necesidad epistemológica, sino también una esperanza para prescindir de las decisiones unidimensionales. La Universidad debería encontrarse plenamente integrada en esta forma de mirar aquello a lo que atiende y construye.

PROPOSTAS A PARTIDOS POLITICOS ELECCIÓNS GALEGAS:EDUCAR PARA A CIDADANÍA GLOBAL

O vindeiro 25 de setembro hai eleccións ao Parlamento Autonómico de Galicia. Dende á Coordinadora Galega de ONGD, da que formamos parte, e ademais colaboramos na Comisión de Incidencia Política e na Xunta Directiva, se elaboraron unhas propostas para que os partidos políticos concorrentes as incorporen nos seus respectivos programas. Aquí está a versión resumida e aquí a longa, que inclúe unha serie de propostas na liña de coherencia de políticas, ou sexa, non quedarnos só en reivindicacións relativas ao desexado 0,7% do orzamento da Xunta para cooperación ao desenvolvemento e defensa dos dereitos humanos globais, senon que se implementen medidas coherentes con esa protección dos dereitos humanos tamén co 99,3% do orzamento restante, o cal en ESF Galicia preocúpanos incluso máis.

Por iso, vimos contando cales son esas propostas (e algunha a maiores, mesmo algúns indicadores concretos de cumprimento) dentro da coherencia de políticas nos eidos de traballo de ESF Galicia (que é onde máis puidemos aportar):

• Promover novos modelos de produción e consumo (consumo responsable e soberanía alimentaria). Esta a desenvolvimos aquí.
• Pobreza enerxética e novo modelo enerxético. Esta a desenvolvimos aquí.
• Garantir o Dereito Humano á auga. A desenvolvimos aquí.
  
• Promover acceso á tecnoloxía axeitada e igualitaria (fenda dixital, software libre e datos abertos). A desenvolvimos aquí.
  
• Educar para a cidadanía global, que é a que toca hoxe.

Educar para a cidadanía global

A  Educación  para  o  Desenvolvemento  e  a  Cidadanía  Global  (EpDCG)  busca  unha  sociedade  civil  activa, crítica, competente e preocupada polos temas  colectivos,  que  reclama  o  seu  protagonismo e fai presión aos gobernos para lograr o benestar de todas as persoas.

Trátase, por tanto, dunha estratexia  imprescindible  na  cooperación  ao  desenvolvemento  que  ten  catro  dimensións  de  traballo  claves:  a  sensibilización,  a  formación,  a  investigación e a mobilización social.  
Para  impulsar  a  EpDCG  como  estratexia  para  a  construción  dunha  sociedade  comprometida,  crítica e solidaria en Galicia, é preciso:

• Garantir  un  compromiso  orzamentario  para  a  EpDCG  dun  mínimo  do  10  %  do  total  da  Axuda Oficial  ao Desenvolvemento  da  Xunta  de  Galicia.  Estes  fondos  deben  contribuír  a  poñer  en  marcha iniciativas plurianuais no eido da sensibilización e a mobilización social, a formación e a investigación para o desenvolvemento.
• Incorporar  progresivamente  nos  currículos  das  distintas  etapas  educativas  e  formacións  oficiais a EpDCG, a educación en dereitos e a educación  para  a  paz  como  materias  específicas  e  transversais.
• Comprometer  unha  dotación  orzamentaria  que  permita executar de forma eficiente a Estratexia de Educación para o Desenvolvemento da Xunta de  Galicia  que  actualmente  está  en  proceso  de  aprobación. Sen un orzamento realista, a estratexia pode quedar reducida a un posicionamento de boas intencións.
• No ámbito da educación superior unha nova Lei de Universidades debe así mesmo contemplar a función de formación de cidadanía crítica e solidaria como razón de ser. Do mesmo xeito os Consellos Sociais das universidades deben garantir a participación de organizacións da sociedade civil.  

A Universidade da Coruña como axente de cooperación ao desenvolvemento e defensa dos dereitos humanos: novos retos para o futuro

O vindeiro venres son as eleccións á Reitoría da Universidade da Coruña. Dous candidatos concorren, e quixemos enviarlles, como xa fixeramos en 2011 (e antes xa tamén na Universidade de Santiago de Compostela), un documento elaborado polo equipo de Educación para o Desenvolvemento da Coruña de ESF Galicia (moitas das persoas que a forman son membros da propia universidade), onde contamos os que pensamos que son os retos da UDC cara o futuro como axente de cooperación e, sobre todo, de desenvolvemento. Moitas das cousas sobre as que reflexionamos son aplicables á universidade en xeral. Aquí o tendes, esperamos aportacións para ilo mellorando!!!!!

A Universidade da Coruña como axente de cooperación ao desenvolvemento e defensa dos dereitos humanos: novos retos para o futuro

Clase na Escola de Relacións Laborais

O pasado 5 de marzo estivemos na Escola de Relacións Laborais dando unha charla nunha das clases expositivas da asignatura de Comportamento Organizacional. Alí tratamos temas coma auga, desigualdade no mundo, o xeito no que nos relacionamos, ademáis dunha pequena introducción ao que fai esf. A continuación contaremos máis detidamente o que se fixo.



-Sen que non poderiades vivir?

-A que vos referides, cousas inmateriais, materiais?

-O que vos pareza, o primeiro que se vos pase pola cabeza. A pregunta é moi clara, a resposta, parece que non tanto.

Soaron palabras. Familia, comida, osíxeno... Alguén suxeriu a resposta que nós esperabamos, como un eco de fondo, perdido entre todas aquelas palabras. Isto fainos recordar o afastados que estamos as veces da nosa propia natureza, e o difícil que nos resulta recordar o que verdadeiramente nos fai seres humanos, o que verdadeiramente nos fai seres vivos.

A resposta buscada era Auga, así, con maiúsculas. Poderiamos discutir cousas filosóficas sobre que está primeiro dentro das nosas necesidades pero o feito obxetivo é que unha persoa non pode vivir mais que uns poucos días sen beber e non hai ningún ser vivo que non precise de Auga para sobrevivir.  “Existo, logo bebo”

Explicamos o piar fundamental no que se sustenta toda a filosofía de Enxeñería sen Fronteiras nesta temática. O Dereito Humano á Auga. Así como o DH a Vida é algo que calquera persoa do noso entorno non lle resulta díficil comprender, o Dereito Humano á Auga non parece ser tan intuitivo. Partimos das seguintes premisas:

-Relación biunívoca entre Auga e Vida.

-Dereito Humano a Vida.

-Non posibilidade de mercantilización dun Dereito Humano. A Vida non se pode mercantilizar, estariamos falando de escravitude.

A consclusión lóxica destas premisas é que a Auga debe ser un Dereito Humano e que non pode ser mercantilizado, ó menos non na primeira dimensión que ten que ver coa Vida.

Falamos algo de historia. Dende a Declaración Universal dos Dereitos Humanos, pasando polas Cumbres de Rio de Janeiro de 1992, a de Johhanesburgo do ano 2002. Converxemos en Asamblea Xeral, o 28 de Xuño do ano 2010, para facer explicita a declaración do Dereito Humano a Auga. Dí así:

“Recoñece que o Dereito a auga potable e o saneamento é un Dereito Humano esencial para o pleno disfrute da vida e de todos os Dereitos Humanos.”

Fixemos un fugaz percorrido polos distintos modos de xestión o longo da historia para rematar esta parte explicando as ideas recollidas pola Nova Cultura da Auga.

Auga Vida. Relacionada co Dereito Humano. É de interés xeral.

Auga Cidadanía. Relacionada co Dereito Cidadán e a vida digna na sociedade actual. Tamén é de interés xeral.

Auga Economía. Refírese o dereito de empregar a auga con fins produtivos. É de interés lexitimo, pero particular, e non debe estar nunca por encima dos intereses xerais.

Por último explicamos algúns bos hábitos, mais no día a día. Non hai que perder de vista que o cambio empeza por un mesmo, nas pequenas accións cotiáns. Tampouco se trata de levar un manual de instrucións no peto, senón de facer cambios puntuais, pouco a pouco. Se conseguimos iso, xa teremos feito algo.

Tras a exposición de Miño, pasamos a realizar a dinámica dos cubos. Unha actividade que ten como obxetivo comprobar e analizar a desigualdade no reparto dos recursos.

Fixeronse 4 grupos desiguais con un distinto número de materiales. Mandaronselle facer o máximo número de cubos. Os cubos tiñan que ser dun determinado tamaño e tiñan que pasar o control da xueza (Alba). A actividade foi moi ben acollida polo alumnado e a participación foi moi activa.

Cando finalizou o tempo expusemos entre todos as nosas percepcións. Foi unha experiencia moi positiva para todos, e pasamolo moi ben. Juan espuxonos finalmente as conclusións da dinámica. 

A participación foi moi activa e chegaronse a conclusións moi interesantes.

Finalmente Pepe falounos un pouco sobre ESF, quenes somos e que facemos. A experiencia foi moi divertida e participativa; e esperamos repetila o vindeiro curso.

Cooperación para o Desenvolvemento na Enxeñería Civil

Xa está aquí o calendario da materia Cooperación para o Desenvolvemento do curso 2014/2015 que se imparte na Escola de Camiños, Canais e Portos da UdC e na que colabora ESF.

Este ano contamos con 46 persoas matriculadas: 33 de TECIC e 13 de IOP.

0. Introducción. 30 Xaneiro.
Presentación materia.
Enquisa inicial.
Proxección do vídeo Binta y la gran Idea.
Dinámica dos cubos.
Entregarase o material da actividade colonialismo.


Bloque 1. Introdución á cooperación
Economía e Desenvolvemento. 6 febreiro
Relatorio a cargo de Enrique Saéz.
Exposición  da actividade colonialismo.
Tecnoloxías para o Desenvolvemento Humano (TpDH)/TICs. 13 febreiro
Relatorios a cargo de Alberto Varela e Félix Sánchez (Bricolabs)
TpDH. TICs. Software Libre. Redes de traballo.
Acceso a Auga. 20 febreiro
Relatorio a cargo de José Anta.
Dinámica + Actividade avaliación. Proxectarase o vídeo AQUASAHARA.
Axentes Axuda Humaniataria. 27 febreiro
Relatorio a cargo de Ofelia García.
Proxección do vídeo Esfera

Bloque 2. Tecnoloxías apropiadas
Mapa do Barrio do Campanario. 6 marzo
Relatorios a cargo de Alberto Varela e Ramón Pérez Basich.
Visita ao Barrio do Campanario para cartografiar a súa realidade.
Proxección do vídeo Dueños de nada.
Axentes de Cooperación. AOD. 13 marzo
Relatorio a cargo de Enrique Peña.
Dinámica axentes de cooperación. Actividade avaliación.
TpDH en Abastecimento e Saneamento. 27 marzo
Relatorio a cargo de Enrique Peña.

Bloque 3. Proxectos de Cooperación
Enfoque de marco lóxico. 10 abril
Relatorio a cargo dos grupos de EpD e Auga de Enxeñería Sen Fronteiras. Repartirase a actividade Marco Lóxico.
Metodoloxía de traballo en proxectos de cooperación nunha ONGD. 17 abril
Relatorio a cargo dos grupos de EpD e Auga de Enxeñería Sen Fronteiras.
Contarase ca presencia de membros dos socios locais de ESF a través de videoconferencia.
Proxectos de Cooperación vinculados ca Auga. 24 abril
Relatorios a cargo de José Anta, Enrique Peña e Alberto Varela.
Enxeñeir@s polo mundo. Choque cultural. 8 de mayo.
Relatorio a cargo de Cristina Vázquez
Valoración do alumnado e enquisa final.

---

Por motivos de dispoñibilidade dos ponentes houbo cambios no programa. 

Introdución da educación para o desenvolvemento nas aulas da Universidade de Santiago: formación para docentes

Este foi o segundo dos cursos organizados pola Rede Galega de Cooperación Universitaria ao Desenvolvemento, froito do Convenio de Colaboración que asinaron o 16 de xuño as tres Universidades, a Vicepresidencia e Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza da Xunta de Galicia. 

Tivo lugar en Santiago de Compostela, os as tardes dos días 15 e 16 de outubro, con 10 persoas asistentes, que exercen a súa laboura docente en diversas facultades (Veterinaria ou a EPS de Lugo, Filoloxía, Medicina, Pedagoxía, Economía, etc.). 

O primeiro curso desta serie xa tivo lugar na Universidade da Coruña, do que xa deixamos a crónica. Queda outro na Universidade de Vigo que será en decembro, e esperamos que se sigan repetindo e afondando no tema nos próximos anos!

Comezamos tratando de definir entre todas as persoas asistentes o concepto de Educación para o Desenvolvemento, simplemente segundo o que nos suscita o concepto. Saíron as seguintes ideas:

• Deseño para todxs/social/para o outro 90%, 
• Xustiza, 
• Valores, 
• Igualdade, 
• Ética, 
• Planificación, 
• Formación/capital humano, 
• Capacidades, 
• Atención á diversidade, 
• Sustentabilidade, 
• Atreverse a pensar, 
• Pensar nos demais

Traballamos a continuación cunha serie de dinámicas para promover a participación, reflexionando sobre se a Universidade debe ser axente de cambio e como está cumprindo o seu papel social.

Saíron elementos como o curtoplacismo e como a crise serviu de escusa para promover este enfoque curtoplacista tamén na universidade, en vez do contrario. Tamén, e como consecuencia do anterior, a non promoción da investigación de base, que queda abandonada a súa sorte, orientándose a universidade máis cara a “formación de profesionais” que demandan os mercados (educación mercantilista ou de “cadea de produción”?).

Noutra orde de pensamentos, xurdeu a non visibilización de inquietudes do profesorado vinculadas a educación para o desenvolvemento, porque non sinten que a institución promova ou espere que as introduzan nas aulas (“despolitización” e un carácter pretendidamente neutral, que naturalmente non o é). Esas manifestacións ou interese do profesorado quedan entón “na intimidade”.

Creen que a motivación ao alunado para mobilizarse debe vir dende atrás, faltan fundamentos.

Se reflexiona sobre que parece que falar nas aulas de valores ou empregar outras ferramentas pedagóxicas se ve como menos “serio”, como que na EpD ou na educación transformadora parece que “vale todo”, e polo tanto non se lle da tanto valor como ao máis “científico” (unha “maría”).

Se ve Boloña como un gran problema por quererse cambiar o sistema “a custe xa non cero, senón -20, co cal é peor o remedio que a enfermidade. E é unha pena, porque hai oportunidades como a promoción e posibilidade de usar novas ferramentas pedagóxicas de xeito un pouco máis “obrigatorio” para as docentes, e non sempre as leccións maxistrais (que de todas formas tamén terían a súa importancia nunha educación transformadora). De todos os xeitos si había un consenso en que outras prácticas pedagóxicas son necesarias se se quere unha educación transformadora. Tamén o había en que a universidade está cada vez máis lonxe do seu papel social de axente de cambio ou de formar persoas que saiban pensar criticamente.

Presentación de exemplos de prácticas de EpD na universidade existentes en Galicia

Na tarde do día 16 se presentaron brevemente algúns exemplos de prácticas pedagóxicas ou iniciativas dende a universidade onde se introducen elementos de educación para o desenvolvemento:

1.  Materias específicas sobre cooperación e educación para o desenvolvemento

2. Colaboración con ONGD para organización de cursos con recoñecemento académico sobre esta temática

3. Colaboración con ONGD para que “veñan a aula” (lectorado)

4. Xeneración de materiais que permitan transversalizar elementos da EpD na práctica docente habitual, estando a promoverse tamén o APRENDIZAXE-SERVIZO

5. Alianzas con ONGD para proxectos de investigación para o desenvolvemento (exemplos: ESF-LaboraTe, etc).

6. Acceso a subvencións específicas para universidades para proxectos internacionais de cooperación ao desenvolvemento ou para accións da EpD ou IpD, en Galicia este ano por primeira vez por parte de Cooperación Galega da Xunta de Galicia.

7. Estancias de investigación para docentes ou estudantado no marco de programas internacionais de cooperación que poden estar vencellados a proxectos de investigacións ou proxectos de fin de carreira.

8. Dirección de tesinas ou proxectos fin de carreira con contidos de EpD ou cooperación para o desenvolvemento.

9. Rede galega de educación para o desenvolvemento na docencia universitaria.

10. Prácticas para alumnado, convalidación de créditos ETC por horas de voluntariado ou formación externa (pode ser en ONG con convenio coa universidade).

11. Novas ferramentas didácticas distintas ás tradicionais, que xa se están a utilizar aínda que non moi xeneralizadamente (xogo de rol, exposicións, relatorios...)

12. Facilitar loxística para eventos relacionados (ciclos de cine, exposicións, relatorios...)

13. Cursos de formación de formadores.

14. Diagnose sobre a educación para o desenvolvemento na universidade pública galega: proceso interesantísimo ao falar co profesorado, e coñecer outras ideas. No estudio presentouse ao profesorado se consideraban que a universidade debe estar comprometida.

ALGUNHAS IDEAS QUE FORON SAÍNDO SOBRE ESTAS PRÁCTICAS

• Unha profesora fala de que introduciu certos aspectos en “cuantitativa” (unha materia de económicas). Fala de que traballaron sobre analise dos obxectivos do milenio e traballaron con Intermón OXFAM, pero o fixeron con plan anterior a Bolonia, co que era máis fácil traballar.
• A implicación dos docentes é esencial, exemplo relación ESF-Camiños
• Ofrecimiento por parte de ESF de colaboración para definir contidos nas materias (e seguro que hai outras ONGD dispostas, a través da Coordinadora Galega de ONGD pódense contactar).
• Un dos asistentes ve moi factible o de que “as ONGD veñan a aula” e moi difícil conseguir una materia específica. Todos concordan en que sobran optativas e teñen problemas por iso como para presentar outra asignatura máis.
• Tamén ven factible o da transversabilidade (a 4ª das actividades expostas). ESF pon como exemplo de transversabilidade de que nos exercizos, proxectos, casos prácticos … se poidan usar datos e contextos reais, de forma que tamén os resultados poidan ser de interese para as ONGD. Esto é aplicable non so a temas técnicos senon doutros ámbitos: lexislación, …
• ESF apunta que é esencial sentarse a falar para poder definir ben actuacións conxuntas que sexan válidas académicamente e valiosas tamén para as ONGD. A veces as ONGD contan con moita información pero non saben cales poden ser os requisitos académicos.
• Sobre investigación, fálase de que aquí ábrense moitas posibilidades para a Universidade. Existen investigación conxuntas de traballo man a man entre universidades e ONGD… exemplo manglares. Recalca que se os estudos son avalados por universidades, son máis “valiosos” e “respectados” tanto aquí como no país/es cos que se traballa. Fálase tamén da colaboración entre ESF e a Misión Biolóxica.
• Sobre a investigación trátatase o tema da posibilidade de financiación, en concreto en Galicia existe una línea directa de subvencións á que poden optar as universidades (NOTA: acaba de sair a resolución 2014).
• Os proxectos de cooperación son outra vía de traballo das universidades, sobre todo en aspectos de fortalecemento de organizacións, universidades, creación de redes .... Fálase tamén da posibilidade de financiamento a través das liñas de axudas da Xunta.
• Estancias: posibilidade de estancias de docentes, alumnos, PCRs ...
• Dirección de tesinas, proxectos fin de grao, ... ESF recalca que aínda que pode haber certos recelos por parte dos tribunais, son actividades moi enriquecedoras para o alumno e teñen conta contextos e situacións reais que en moitas ocasións ese tipo de proxectos non teñen en conta. A experiencia foi moi boa tanto na escola de Camiños da UDC como na EPS de Lugo da USC.
• Practicas: normalmente precisan de tutor tanto da ONGD como da universidade.
• Metodoloxías pedagóxicas “non tradicionais” (por non chamarlles novas porque non son novas). Ponse en dúbida que exista formación suficiente a profesorado para mellorar a metodoloxía pedagóxica a utilizar co alumnado, ou polo menos diversificala. Falan as persoas asistentes que antes si había algo (non moito) pero duns anos para aca, pensan que polos recortes, céntrase moito a formación na plataforma dixital. Metodoloxías procedentes da “educación popular” suscitan moito interese (hai descoñecemento entre a maior parte das persoas asistentes).

Barreiras e oportunidades de implementación no traballo diario das persoas asistentes ao curso destes exemplos que xa es están a implementar

So se traballaron en profundidade algunhas das presentadas no punto anterior:

3. Colaboración con ONGD para que “veñan a aula” (lectorado):

Barreiras

• Dificultade de adaptar os contidos para que veña alguén a participar e ao revés atopar a alguén que encaixa na tematica e nas esixencias académicas.
• Discusión: Fálase de que se reducen estas barreiras se á hora de definir os contidos se conta coas ONGDs e/ou expertos, pois sempre poden orientar a temática cara aspectos nos que se está traballando e sexa cando se dea a clase máis fácil atopar o perfil.
• Coñecer as ONGDs que existen e o que poden aportar
• Crítica de compañeiros profesores ao pensar que é unha maneira de de non dar a clase.

Discusión: Isto último se atalla participando tamén na clase e intentando combinar os contidos prácticos cos contidos teóricos dados. Isto incluso pode requirir máis traballo que dar unha clase.

Oportunidades:

• As clases son máis atractivas
• Non hai tantas trabas administrativas para facelo
• Non esixe moito traballo a maiores para o docente
• A persona que fala é máis experta que os docentes nesa materia e acerca a realidade á universidade

Discusión: Cando son varios os docentes que dan a mesma materia hai que coordinarse, pode suceder que un docente non queira que se realice e pode ocasionar problemas no alumnado así como na avaliación do alumnado.

4. Xeneración de materiais que permitan transversalizar elementos da EpD na práctica docente habitual, estando a promoverse tamén o APRENDIZAXE-SERVIZO:

Barreiras:

• Plan Bolonia esixe moito: hai que facer moitas cousas, con menos tempo e debido aos recortes con menos recursos e hai profesores que teñen moitos alumnos co que é complicado introducir novos temas/metodoloxías.
• Xunto coa docencia se lles esixe aos profesores aumentar o curriculum vía investigación e é complicado centrarse en mellorar a docencia sen abandonar a investigación (falta de tempo). Existe un problema de conciliación da investigación e a innovación educativa no profesorado. Os profesores temporais vense obligados a centrarse na investigación para poder continuar e os que son estables para poder obter financiación. A mellora das clases e a innovación educativa non é valorada.

Discusión: Fálase de que o plan Bolonia é plan de estudos para unificar Europa nese sentido, pero non o consegue. Todos concordan en que se dixo ... plan Bolonia si pero a custe 0. Os profesores teñen que dar máis horas, os edificios non están adaptados e todos concordan en que teñen a sensación de que os alumnos saen peor preparados que cos planes anteriores.

Oportunidades:

• A Rede Galega de Cooperación (descoñecida polos asistentes, pola maioría polo menos) e moi interesante e necesari)
• As asignaturas máis “básicas” que non cambian moito de temario, e que en principio poden parecer máis “aburridas” é máis fácil introducir aspectos da EPD pois aos profesores non lles supón moita carga de traballo facer cambios na materia e no programa ao ser o temario igual todos os anos. Unha das asistentes fala de como se aproximou a introdución de casos reais nas súas clases, en internet atopou cousas moi interesantes no museo nacional de Nueva York. No seu caso Bolonia lle favoreceu porque a estabilizou co que puido centrarse na docencia e deixar máis de lado a investigación.

Discusión: Falan dos planes de estudio e da problemática de andalos cambiando, ao final o alumno sae peor preparado porque non dan tempo nin sequera a esperar a que todo o mundo se adapte, cando se a xente se adaptou, se cambia.

5. e 6. Alianzas con ONGD para proxectos de investigación para o desenvolvemento (exemplos: ESF-LaboraTe, etc) e Acceso a subvencións específicas para universidades para proxectos internacionais de cooperación ao desenvolvemento ou para accións da EpD ou IpD, en Galicia este ano por primeira vez por parte de Cooperación Galega da Xunta de Galicia.

• É interesante porque traballando con ONGD o contexto é moito máis visible e real, tamén a nivel institucional. Hai docentes que poden buscar afondar no contexto pola súa conta.
• Sería necesario ter unha referencia para saber sobre especialidades de ONGD (na coordinadora galega de ONGD poden informar sobre isto, e na web da Rede Universitaria de Cooperación para o Desenvolvemento de Galicia que nunha temporada estará en marcha tamén haberá información deste tipo).
• Os requisitos para acceder ás subvencións poden ser insuperables para algúns equipos de investigación (neste caso, as subvencións tanto de proxectos de cooperación para outros axentes de cooperación como as específicas de investigación para o desenvolvemento para universidades, non teñen requisitos especialmente importnates, máis aló de coñecer a metodoloxía do Marco Lóxico, moi usada nestes proxectos)
• Convocatorias de subvencións dependentes dos vaivéns orzamentarios das administracións públicas, especialmente neste ámbito da cooperación e a educación para o desenvolvemento
• É unha oportunidade para colaborar entre ONGD e Universidade ao mesmo nivel
• Cansanzo dos grupos de investigación, de feito que ao presentarse poucos é máis doado acadar financiación
• Interdisciplinariedade e posibilidade de acadar proxectos, pero tamén publicacións e material complementario para a docencia

7. Estancias de investigación para docentes ou estudantado no marco de programas internacionais de cooperación que poden estar vencellados a proxectos de investigacións ou proxectos de fin de carreira.

• Descoñecemento da existencia de financiamento para estas actividades nas universidades
• Escaso financiamento
• Posible incompatibilidade temporal para realizar estancias
• Conciliación familiar nas viaxes
• Preocupación pola posible excesiva burocracia (permisos, papeleo...)
• Á hora de elexir destino, poden primarse países porque vaian amigos ou “gusten máis”
• Barreira de idiomas
• Oportunidade de desenvolvemento profesional e peroal. Valores, cidadanía global, problemática de desenvolvemento, autoestima, innovación docente...
• Doble transferibilidade de competencias, aprender noutro país, aportar noutro país, aportar á volta o aprendido
• Existencia de ofertas de financiación variada
• Posibilidade de aprendizaxe de idiomas e culturas

8. Dirección de tesinas ou proxectos fin de carreira con contidos de EpD ou cooperación para o desenvolvemento.

Oportunidades (ou aspectos positivos)

• Dáselle importancia ao tema
• Contribúe a formar ao alumno como persoa (+sensible)???
• Non hai barreiras institucionais

Barreiras

• Fontes de información: non se sabe a onde acudir, como empezar, fiabilidade das fontes, ...
• Por exemplos nos proxectos fin de grado se debería relacionar o proxecto con todo o aprendido no grado, isto pode ser unha dificultade a maiores se o proxecto se centra nun aspecto moi concreto.
• A hora de ofertalo, ao ser algo novedoso a xente pode non estar moi de acordo. A xente prefire terminar os estudos e escoller algo novedoso pode ocasionar máis retrasos na terminación.
• En xeral o grupo pensa que os aspectos positivos pesan máis que os negativos

Discusión: Fálase de que as veces os alumnos escollen o “fácil” ou o “menos complicado” por ser máis rápido de finalizar e nese sentido poden non ser atractivos, pero en si o tema si soe gustar. A xente tamén é reticente porque teñen medo de que o tribunal non estea de acordo (se escapa dos proxectos “normais” que se presentan), pero que a cuestión é ir abrindo camiño que a experiencia di que son actividades moi proveitosas e enriquecedoras e unha vez que se abren as portas a situación se normaliza e este tipo de proxectos encaixan ben.

Novas propostas de actividades ou adaptación das existentes para unha implementación o máis inmediata posible por parte das docentes asistentes ao curso

• Difundir nas aulas a existencia de financiamento como os PCR, ou da existencia de ONGD no eido da carreira (xa non só por posibilidade de traballo, senon tamén de colaboración solidaria)
• Programas de intervención en materias de tecnoloxía educativa. Analizar na aula como fan difusión dos mesmos e que se propoñan alternativas
• Difundir as axudas a e a existencia da Rede Universitaria nas aulas e departamentos
• Aproveitar estadías de alunos estranxeiros e levalos como lectores á aula nalgunha temática da súa especialidade, aproveitando para coñecer do contexto do seu país
• Aula virtual, propoñer un foro de discusión sobre educación para o desenvolvemento
• Innovación en metodoloxía, coñecemento da realidade, enquisas, grupos de discusión. Concienciar dendo o principio da materia sobre a metodoloxía que se vai empregar (distinta á habitual), para que o alunado saiba a que aterse (moitas veces ante novas ferramentas pedagóxicas hai persoas que reaccionan mal, preferindo as clases maxistrais).
• Investigación e estadías entre universidades
• Achegarse a ONG, unha sorte de “spin offs” de contacto con ONGD
• Acercar ás ONG á facultade
• Á hora de propoñer traballo neste eido hai que ser consciente da valoración real de méritos que vánselle outorgar (e tratar de incidir para mellorar isto).
• En lingüística fomentar o pensamento crítico (a través da palabra). Así como se poñen exemplos de como na cultura esquimal teñen moitas palabras para neve, e en Galicia moitas para choiva, traballar tamén en como os medios empregan diversas palabras con sesgos determinados.
• Cando se fala das teorías do pensamento (no que se basea, por exemplo, en como aprender a falar os nenos e nenas), pódese prantexar un xogo de rol entre grupos que defendan as distintas teorías
• En Econometría, pódense usar variables para explicar exemplos que teñan que ver con desenvolvemento humano, índice de Gini, etc.
• En Historia Moderna pódese traballar máis con minorías e pobreza. Tamén facer adaptación curricular e traballar campos como as “persoas sen historia”.
• En materias de tipo de lexislación alimentaria, invitar a persoas que veñan falar de comercio xusto enfocado a produción de alimentos
• Se hai estudantes doutros países na aula, aproveitar os traballos de curso para que expoñan elementos institucionais ou culturais do seu país que teñan que ver coa materia (por exemplo, funcionamento do sistema de saúde).
• Traballos fin de grao nestes temas, por exemplo en enfermería. Traballar con asociacións de estudantes que mostren interese nestes temas (como pode ser MEIGA en Medicina en Santiago de Compostela).

 

Experiencias de EpD na Universidade da Coruña

As tres universidades galegas participan na Rede Galega de Cooperación Universitaria ao Desenvolvemento, froito do Convenio de Colaboración que asinaron o 16 de xuño as tres Universidades, a Vicepresidencia e a Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza da Xunta de Galicia. Deste proxecto xorde ,entre outras actividades, un calendario de formación moi amplo, no que está encadrado un curso de Introdución á Educación para o Desenvolvemento o cal está a impartir ESF.

A primeira sesión, que contou co apoio do CUFIE e a OCV, tivo lugar na Coruña o pasado 10 de outubro. Entre outras cousas nela explicouse a evolución da EpD e as conclusións obtidas nas entrevistas que lle levamos facendo ao profesorado universitario. Ademáis expuxéronse catroce iniciativas relacionadas ca EpD que se están a levar a cabo na Universidade da Coruña para poder debatilas, buscarlle obstáculos e facerlle propostas de mellora, aquí vai unha listaxe das iniciativas e  as conclusións obtidas:

Presentación de exemplos de EpD existentes e propostas de mellora:

 Materias específicas sobre cooperación e educación para o desenvolvemento:

O profesorado non coñece ou non ve a relación ca temática. Deberíanse crear xornadas participativas.

Son conceptos novos, o alumnado pode estar perdido ante estas materias. Sería positivo vincular as materias obrigatorias cas optativas.

Dificultade ou medo entre profesorado para completar o número de créditos necesarios.

De ser necesario presentar a materia sería unha gran oportunidade para dar a coñecer novas metodoloxías docentes, non só os contidos da materia.

Máis problemas entre profesorado que problemas burocráticos á hora de introducir novas materias.

Estase a pasar de Bolonia2 a Bolonia3, isto pode abrir un espazo para poder introducir novas materias.

Colaboración con ONGD para organización de cursos con recoñecemento académico sobre esta temática:

A propia ONGD ten aptitudes e coñecementos adecuados?

Como se estimula a organización desde tipo de actividades, tanto polas ONGD, as escolas, o profesorado, e o alumnado?

A actividade que se está prantexando ten que ver cos estudos que se están impartindo na escola?

O alumnado está saturado de horas de clase que son obrigatorias para poder aprovar e non ten tempo para isto. Cando realmente pode prefire descansar e relaxarse.

Complementar actividade académica e formativa.

Establécense redes.

Xeneración de materiais que permitan transversalizar elementos da EpD na práctica docente habitual, estando a promoverse tamén o APRENDIZAXE-SERVIZO:

Falta de información e recursos.

Barreira comunicativa.

Reacción de compañeiros e profesores, barreira psicolóxica.

Non se coñecen as necesidades do colectivo (descoñecemento mutuo).

Alianzas con ONGD para proxectos de investigación para o desenvolvemento (exemplos: solidaridade internacional: proxecto de estudo dos seus propios proxectos de EpD con departamento de comunicación, ESF-Cartolab, etc). Deste xeito a investigación pode ser moito máis aplicada.

Falta de información e recursos.

Barreira comunicativa. Descoñecemento mutuo.

Barreiras psicolóxicas, medo a que a situación nos poida superar ou dar máis traballo do que tiñamos pensado.

Acceso a subvencións específicas para universidades para proxectos internacionais de cooperación ao desenvolvemento ou para accións de EpD ou IpD, en Galicia este ano por primeira vez por parte de Cooperación Galega da Xunta de Galicia.

Falta de tempo para levar a cabo unha acción conxunta entre dúas entidades que se descoñecen por completo.

Barreira comunicativa propiciada por un descoñecemento mutuo.

Barreiras psicolóxicas, medo a que a situación nos poida superar ou dar máis traballo do que tiñamos pensado.

Dirección de tesinas ou proxectos fin de carreira con contidos de EpD ou cooperación para o desenvolvemento.

Falta de formación e información entre profesorado, tutores e tribunal.

Falta de experiencias previas e de bibliografía.

Rede galega de educación para o desenvolvemento na docencia universitaria. 

Non resulta de rentabilidade económica inmediata

A universidade é moi competitiva e a actividade docente moi mercantilista, os docentes orientan o seu traballo a como se os vai avaliar, non a mellorar como profesores.

Os docentes poden pensar que isto non forma parte da súa labor docente.

A universidade ten que contribuir á transformar a sociedade e non ten sentido traballar illado, a rede pode ser imprescindible.

Proponse facer un congreso que sirva de arranque.

Novas ferramentas didácticas distintas ás tradicionais, que xa se están a utilizar aínda que non de xeito xeralizado (xogos de rol, exposicións, relatorios...).

As dinámicas teñen a traba de que non estamos acostumados a opinar en público e empobrecense os resultados obtidos. As veces obrígase a participar e isto desmotiva, non se pode obrigar a ninguén a nada.
Profesorado encerrado en clases maxistrais e posiblemente non teñan as ferramentas necesarias para romper ca súa forma de ensinar se así o desexaran. *O CUFIE ten cursos formativos sobre isto, e a fundación universidade-empresa, tamén.
Os profesores están sobrecargados de traballo, non teñen tempo para preparar as clases e preparalas con novas medotoloxías e casos practicos leva o triple de tempo.
O sistema de avaliación actual non sirve para producir cambios reais, o profesorado “caca” seguirá estando sempre aí e facendo o mesmo. Pouca xente cubre as enquisas, polo tanto non se toman en serio porque a mostra non é suficientemente ampla.
Profes convencidos de que é posible e fácil levar a cabo melloras nas metodoloxías pero o alumnado non ve esas “facilidades” no seu día a día de aulas.

Cursos de formación de formadores.

Dificultade de compatibilizar docencia e investigación: o profesorado busca accións para mellorar na súa carreira persoal e non en mellorar a docencia. Conta moito máis as publicacións e patentes que a docencia, polo tanto para acreditarse deixan de lado a docencia. 

Diagnose sobre a educación para o desenvolvemento na universidade pública galega: proceso interesantísimo ao falar co profesorado, e coñecer outras ideas. No estudio presentouse ao profesorado se consideraban que a universidade debe estar comprometida. 

A hora de facer enquisas o grupo mostra sempre é o máis accesible e maís positivo, máis sensibilizado.
Demasiados emails, estamos expostos a unha excesiva comunicación. Borramos mails sen lelos e é complicado establecer novas comunicacións.
A hora de facer enquisas pódese pecar de facer esquisas moi ambiciosas con un número de ítems excesivo que leven moito tempo e desanimen a participación. Facer entrevistas en persoa pode axudar a superar esta barreira.

E como o tempo de traballo non é eterno, aquí van actividades que se están a levar a cabo na universidade da Coruña pero que non dou tempo a traballar.

• Colaboración con ONGD para que “veñan a aula” (lectorado):
• Estancias de investigación para docentes ou estudantado no marco de programas internacionais de cooperación que poden estar vencellados a proxectos de investigacións ou proxectos de fin de carreira.
• Prácticas para alumnado, convalidación de créditos ETC por horas de voluntariado ou formación externa (pode ser en ONG con convenio coa universidade).
• Facilitar loxística para eventos relacionados (ciclos de cine, exposicións, relatorios...)

Bonus Track: novas propostas.Para finalizar unha listaxe de iniciativas que non se están a levar a cabo pero que nos gustaría que si se fixese:

-Fomentar realmente unha das 14 propostas xa existentes. Difusión das opcións que xa temos.

-Máis espazo para a sensibilización, as 14 propostas existentes son de EpD (que asisten os xa convencidos), necesítase espacio para a educación non formal.

-Crear un blogue (ou web) aberto entre o alumnado e os docentes. Aproveitamento das TIC.

-Xornadas dende a propia realidade, sair e ver o que hai fóra e non estar na burbulla da aula.

-Campañas de prevención e sensibilización por parte do alumnado para o alumnado.

-Buscar unha forma de consenso, buscar obxetivos conxuntos.

-Apertura de espazos a ONGD ou outros colectivos para que leven a cabo actividades e facilidades horarias aos alumnos para que poidan asistir.

-Cursos con créditos ECTS.

-Adaptacións curriculares para todas as titulacións con algunha práctica obrigatoria relacionada ca -EpD ou cooperación.

-Prácticas en ONGD ou outros colectivos.

-Creación de asignaturas multidisciplinares que involucren aspectos de EpD ou cooperación.

-Mobilizar ao alumnado ante situacións de exclusión.

-Fomentar dende o PAT axuda e coolaboración entre alumnos.

-Seminario OBRIGATORIO de EpD para profesorado.

-Formación de gabinete para atender dúbidas de profesorado.

-Achegarse aos problemas de cidadanía. Levar a universidade á cidade e que as actividades da universidade se convirtan en actividades da cidade.

-Favorecer relación e achegamento entre profesorado e alumnado.

-Obrigatoriedade do ano sabático e aproveitamento dese ano.

-Inserir poboación civil entre a poboación asistente ás presentacións de traballo fin de grao ou teses.