30 ene 2014

Tecnoloxías apropiadas

Nos proxectos de cooperación, a clave principal para o éxito é a colaboración e organización dos usuarios finais para facelo sostible no tempo. E aquí non poden axudar os procesadores de dobre núcleo se non a "enxañería social", a capacidade de organizar a un grupo de persoas para que, respetando as súas particularidades, participen no proxecto de forma activa e, sobre todo, responsable. Isto non é aplicable só a proxectos de cooperación, senón á sociedade en xeral. A Educación é un elemento clave aquí, e non me refiro á simple adquisición de coñecementos, senón a ensinar a traballar en equipo e a pensar no grupo. A habilidade de traballar e todas as tecnoloxías que permiten facelo son as maiores ferramentas evolutivas do ser humano, e no futuro vai ser preciso facer cada vez un uso máis intensivo dela.

Antón Román


Chega unha nova entrega dos artigos do proxecto de Educación para o Desenvolvemento que pretende difundir o concepto de Tecnoloxía para o Desenvolvemento Humano. Este proxecto conta co apoio de Cooperación Galega.

Neste artigo Antón Román danos a súa visión do que son as tecnoloxías apropiadas en seis simples pasos. Comeza xustificando a existencia das tecnoloxías brandas como xa se fixera nun artigo anterior. Continúa expoñendo a inherencia da tecnoloxía á natureza humana para finalizar falando da solidaridade, cooperación, xustiza e ONGD.


28 ene 2014

De xuntanza en xuntanza

Xa pasou tanto tempo da última Xuntanza como queda para a próxima! Pero ninguén se queda contento sen a entradiña no blogue reflexando o infinito contento co que todos quedamos á volta da última. Así, que nada, aquí a tendes: crónica da Xuntanza de Novembro-Decembro 2013 de ESF!
Vertebración e máis vertebración. Así poderíamos resumir este encontro. Como xa é ben sabido somos xente seria e non nos gusta abusar das bebidas espirituosas, excepto algunha, que se ve na foto, que ven a ser a excepción que confirma a regla. Polo demais, encontro comedido, distendido, relaxado e sosegado. Nunha palabra: vertebración.

Pero tamén tivemos que poñernos serios nalgún momento, como o da reunión. O fin de semana enteiro de festa non podía ser. Así pois, sentámonos todos en círculo e fixemos como que falábamos de cousas serias. Na miña opinión quedou bastante creible. Ata eleximos un novo secretario! É o afortunado que se ve na foto: Dani Vila, pero non o de Vigo, o outro. O de Coruña. É que por se nos falta un, temos dous.
Aí temos como se sacou a foto do cambio de secretario. María Vázquez cédelle a súa carteira á Dani Vila. Isto non é máis que un preludio do que acontecerá na próxima Xuntanza: a renovación de cargos. A tensión pálpase no ambiente. Cada vez que un fala, outros cuchichean. Hai un murmullo de fondo. E é que a renovación de cargos non é moco de pavo. Que soamente pasa cada dous anos! É dicir, cada catro xuntanzas e cada dúas cósmicas, por usar unha medida do tempo máis común. Ata o de agora contamos cun equipo que é do mellor. Por un lado está Adri, que é o que saca a foto nesa foto. Aí apréciase a calidade do equipo. E logo está Sandra, experta en estratexias vertebrativas. Noutra cousa non sei, pero niso...

Sen embargo, esta Xuntanza, destacouse por algo máis. Tivemos a sorte de contar cos invitados especiais de Asturias, entre os que estaba o presi federal. Demostráronnos o que é saír de festa de verdade... E así, entre unhas cousas e outras, tiñamos alí ao presidente honorífico, á xunta directiva de Galicia e ao presi federal; todo un conxunto de peces gordos que animou moito o encontro. Na foto vése ao presidente honorífico facendo alarde da súa filosofía de vida, que todos tratamos, como humildemente podemos, de imitar.

E polo demais, todo moi normaliño. Se fixo unha posta en común das experiencias en Honduras, veu un rapeiro a falarnos de Chiapas para aprender un pouco (estivo moi interesante!) e outro señor veu a facer que nos abrazaramos efusivamente ou amorosamente, e tamén fixo que xiraramos uns por enriba dos outros. Todo moi normaliño.

E así! Tal é maxia lograda polos anfitrións de ESF Lugo, Tomás, (como foi que dixo cando cada un estaba dicindo unha frase?), María e compañía. A eles debémoslle dar as gracias por tan máxicos momentos. De momento, aínda temos pilas ata marzo, a próxima e elecrizante Xuntanza de ESF!!!



10 ene 2014

Resumo blogueiro mensual: decembro 2013


CONTIDOS

  • Blogue de Vida Asociativa
  • Blogue Honduras
  • Enlaces de interese
  • Publicacións en físico
  • E no próximo mes ...
  • A ESFrase do mes


BLOGUE DE VIDA ASOCIATIVA

    No mes de decembro celebramos o Dia Internacional do Voluntariado, no que mostramos o noso agradecemento a todas as persoas que a través do seu tempo e do seu traballo fan posible Enxeñería Sen Fronteiras e aproveitamos para achegar o posicionamento sobre voluntariado que se aprobou este 2013, bótalle unha ollada! Ademais anunciáronse as novas actividades que o 2014 trae para a sede de Vigo, onde novas caras, PCR retornados, algunha migración, e unha carga de motivación e vertebración foron os ingredientes dunha chea de ideas que esperamos fáganse realidade no novo ano! Por último, podedes ler un completo resumo do máis destacado da reunión de todas as ISF en Madrid - a Cósmica 2013! A verdade é que despois de lelo dan ganas de ter ido. De feito, para a ponte de decembro de 2014 seguramente a Cósmica será en Galicia, non a perdas!




BLOGUE HONDURAS

    O mes de decembro en Honduras foi de traballo forte para o peche dos dous proxectos en marcha financiados por Cooperación Galega (de fortalecemento en dereito a auga e saneamento na comunidade de San José Las Conchas-Marcovia e de fortalecemento en soberanía alimentaria na microcunca Quebrada Gallardo-FASE 2), así como con merecidas vacacións das entidades coas que traballamos . O blogue non rexistrou actividade, xa sen os nosos PCR no terreo, pero pronto se retomará. Así, pronto teremos máis crónicas do peche e a avaliación final dos proxectos e do financiado polo Concello de A Coruña.




ENLACES DE INTERESE


Auga

Comunicación para o (como) desenvolvemento


Consumo responsable

  • Vampire energy. Aparatos que consomen enerxía aínda estando apagados.

Cooperación e ONGD


Educación para o desenvolvemento


Iniciativas


Investigación para o desenvolvemento 


Mundo


Políticas e modelos de desenvolvemento


Sensibilización


Soberanía alimentaria e desenvolvemento rural


Tecnoloxías da Información e Comunicacións (TIC)


Tecnoloxía para o desenvolvemento humano


Voluntariado




PUBLICACIÓNS EN FÍSICO



Aquí podes ver moitas das publicacións que temos disponibles para préstamo á base social xa catalogadas, e se che interesan estes temas tamén podes consultar o catálogo da biblioteca da Coordinadora Galega de ONGD, con moitos fondos que ceden para préstamo.

Este mes:
  • Depuración de las aguas residuales por tecnologías de bajo costo. Mariano Seoánez Calvo.



E NO PRÓXIMO MES ...



Para máis info sobre cursos e eventos en Galicia consulta a Axenda Solidaria e as formacións da Coordinadora Galega de ONGD, ou segue as nosas redes sociais FacebookTwitter.
 



A ESF-RASE DO MES

A educación non cambia o mundo, cambia ás persoas que van cambiar o mundo.
Paulo Freire

7 ene 2014

Reflexiones sobre Tecnología para el Desarrollo Humano


Los compañeros del grupo de comunicación de la Federación ISF nos pidieron una pequeña reflexión-resumen sobre Tecnología para el Desarrollo Humano para la memoria federal 2013, a partir de las distintas reflexiones que hemos ido compartiendo con autores diversos (y las que quedan). 
¡¡Aquí la dejamos para empezar bien el año!!

Actualización 14/07/2014. Posteriormente, el 03/02/2014, en Canal Solidario la publicamos con el título "Enfoque de tecnología para el desarrollo humano, más allá de las tecnologías apropiadas", añadiendo el apartado de  "¿Y qué puedo hacer yo?". Dado que, desgraciadamente, Canal Solidario dejó de funcionar en junio de 2014, aquí transcribimos también ese apartado.

--------------------------------------------------------------------------
Imaginemos una actividad para la que se necesita un tipo de tecnología y como óptimo se busca que sea:
  • Fácil de encontrar o hacer, incluso que se puede hacer en la zona, e incluso fácilmente replicable o adaptable, además de barata.
  • Fácil de reparar y mantener, incluso por los propios usuarios, y resistente
  • Culturalmente aceptable y asimilable
  • Que supere en eficiencia y eficacia a tecnologías anteriormente empleadas para la misma actividad, y de forma que el incremento de eficacia haga que compense el aprendizaje de uso a los posibles usuarios y usuarias (y se la apropien).
Una tecnología que cumpla estas características parece apropiada (tanto en el sentido de apropiación por quienes la vayan a usar como por ser adecuada para cubrir la necesidad para la que se va a usar). De hecho, estas son las característica más importantes de lo que se ha dado en llamar tecnologías apropiadas. Pero, desde que ese concepto se empezó a definir, a finales de los años 60 del siglo pasado, el debate sobre esta terminología ha ido generando nuevas denominaciones como el de tecnologías con rostro humano, tecnologías intermedias y otras.

Sin embargo, en cualquiera de estas denominaciones se está poniendo “en el centro” a la propia tecnología (el adjetivo describe a la propia tecnología) obviando en muchas ocasiones su propósito final y por tanto despojándola de su componente ético-político. Ha habido interesantes reflexiones de filósofos como Marcuse o Habermas sobre si es posible aislar totalmente la tecnología de esa componente ético-política. Ha habido y hay intereses de “neutralizar” a la tecnología diciendo que “no es buena ni mala”, aunque en ocasiones se matiza que “depende de como se use”. En Ingeniería Sin Fronteras compartimos la opinión de que ese uso viene definitivamente determinado por una intencionalidad profunda de la tecnología concreta a la que nos estamos refiriendo y, sobre todo, del modelo de desarrollo en y para el que se concibe. Se da por tanto una dualidad. Por ejemplo, las armas desarrolladas en el siglo XX, tomadas aisladamente, pudieran considerarse en ciertos contextos como tecnología apropiada (e incluso que tengan una finalidad concreta que no parece ir en contra del concepto de promoción del desarrollo humano y la ciudadanía global, si se trata de protección de población civil, por ejemplo). Pero en el contexto de carrera armamentística en el que se desarrollaron, la intencionalidad profunda de las armas no parece muy en la línea de lo que entendemos por desarrollo humano, ¿no? De ahí la tendencia “anti-armamentística” de la asociación (con campañas como No a la Investigación Militar).

De estas reflexiones se ha ido (y continúa) construyendo el enfoque de tecnología para el desarrollo humano (TpDH), donde se toma a la tecnología como un medio para lograr un fin, teniendo siempre en cuenta esa intencionalidad profunda (con su consiguiente componente ético-político), pero sin perder de vista esa dualidad. El fin es el “desarrollo humano”, sea lo que sea, ya que es un concepto en permanente discusión. Lo que parece que va generando acuerdo es que ese concepto tiene que ver entre otras cosas con derechos humanos, igualdad de oportunidades, equidad, protección de personas y grupos vulnerables y acceso a servicios básicos y, algo quizás más importante, la soberanía individual y de cada pueblo y el derecho a la participación en la definición del desarrollo dada por el concepto de ciudadanía. Pero tampoco se pierde de vista la componente técnica más neutral, compartiendo para ello el concepto de tecnologías apropiadas.

Ingeniería Sin Fronteras entiende que, por principios éticos, la técnica debe estar al servicio del ser humano, y que para conseguir esto, es necesario enfocar su gestión desde una perspectiva de generación de conocimiento. Cuestiona, por tanto, la relevancia de las tecnologías clasificadas intrínseca y únicamente como apropiadas, así como los programas de desarrollo tecnológico que no incorporan la visión y la participación del usuario final desde su propia definición (clave para ello el enfoque de fortalecimiento de capacidades y derechos), y una finalidad de desarrollo humano. De ahí la importancia de incluir este enfoque en cualquier acción de desarrollo donde se emplee tecnología en su sentido amplio (soluciones materiales y también metodológicas) y no sólo en el ámbito de la cooperación internacional (que es donde inicialmente surgió e Ingeniería Sin Fronteras lo adoptó como su rasgo de especialización).


¿Por qué el enfoque TpDH es clave dentro de cualquier acción de desarrollo?

Porque la tecnología es un factor esencial de la producción y está presente en prácticamente cualquier actividad humana hoy en día. La introducción de nuevas tecnologías o el desarrollo de las existentes en una sociedad constituye uno de los medios para contribuir a su desarrollo, pero no de cualquier manera.

Porque los adelantos en el desarrollo humano y la erradicación de la pobreza logrados en el siglo XX se han basado en gran medida en adelantos tecnológicos.

Por la constatación de que, acompañando procesos de desarrollo, es posible cambiar la realidad especialmente a través de dos instrumentos, diferentes, aunque íntimamente relacionados:

• Las acciones directas de acompañamiento de las personas y comunidades más necesitadas en la construcción de su propio desarrollo (dimensión local).
• Las acciones de influencia en el plano político destinadas a cambiar el marco de relación entre los distintos actores sociales, tanto en el ámbito local como en el internacional (dimensión global).

En ambos casos la tecnología juega un papel importantísimo, en el primer caso de la mano de acceso a servicios básicos y empoderamiento, y en el segundo por la dimensión global del consumo tecnológico y su vinculación a los Derechos Humanos (explotación laboral en la obtención de materias primas, por ejemplo). Así, la tecnología está directamente relacionada con el modelo de desarrollo, por tanto es necesario orientarla hacia la promoción del Desarrollo Humano y las necesidades básicas ya que “existe una particular necesidad de tecnologías que satisfagan las necesidades de los pobres”( PNUD, 1998).

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
¿Y QUÉ PUEDO HACER YO?


- Todas las personas somos usuarias de tecnología, y con ese uso podemos cambiar el mundo (al usar tecnología también hacemos política). Profundiza sobre el concepto de tecnología para el desarrollo humano para defender el hecho tecnológico incluyendo su componente ético-política. Aquí hay un repositorio donde se irá recopilando documentación sobre el tema ordenada según su complicación.
- Defiende una educación en tecnología no basada en la parte más técnica, sino integral y con enfoque de desarrollo humano. Para empezar, que no resten horas a la asignatura de tecnología (como ocurre con la LOMCE) por una pretendida implantación “transversal” de los aspectos tecnológicos en otras materias, lo cual sólo es una manera de invisibilizar la parte más filosófica-ética de la misma, que se podía incluir en el curriculum de la asignatura, dándole más importancia a la parte más utilitarista (y neutral) de la tecnología. Hay distintas plataformas que defienden que se mantenga esta asignatura, como PEAPT.
- Apoya y difunde campañas que visibilicen la tecnología como hecho integral que e puede facilitar un “buen vivir” para todas las personas (con especial atención a los grupos “sin voz”), como las de Electrónica Ética, Ciencia Libre, No a la investigación militar, acceso y buena gobernanza de servicios básicos como TIC (con la promoción del uso de software libre y hardware libre), agua, energía , soberanía alimentaria, tratamiento adecuado de resíduos, etc.
- Participa en movimientos que defienden la soberanía tecnológica como un aspecto clave del “ejercicio de ciudadanía activa y responsable” y huyen de la interesada neutralidad tecnológica que se pretende imponer. Pueden ser desde algunos movimientos de hackers o makers, a asociaciones de desarrollo como Ingeniería Sin Fronteras o ambientalistas como Amigos de la Tierra o Ecologistas en Acción, o simplemente grupos que practican alguna modalidad de la filosofía DIY (do it yourself), desde manualidades a huertos urbanos.